Το Φωτογραφικό Κέντρο Θεσσαλονίκης διοργανώνει κάθε 2 χρόνια, στο χωριό Λειβάδι ένα τετραήμερο residence/workshop καλλιτεχνών, στο οποίο οι συμμετέχοντες δημιουργούν έργα τέχνης, χρησιμοποιώντας υλικά που συλλέγουν από τη γύρω περιοχή.
Φωτογραφία και εφήμερη τέχνη
Από το 2013 -και κάθε δυο χρόνια- καλλιτέχνες από όλη την Ευρώπη φιλοξενούνται στο ορεινό χωριό Λειβάδι (λίγα χιλιόμετρα έξω από τη Θεσσαλονίκη), όπου και συμμετέχουν σε ένα 4ήμερο συμπόσιο-εργαστήριο αφιερωμένο στην εφήμερη τέχνη. Δημιουργούν το καλλιτεχνικό τους έργο σε ένα ιδιόκτητο, περιφραγμένο χώρο δίπλα στο δάσος, χρησιμοποιώντας κυρίως υλικά που βρίσκουν στη γύρω φύση, καθώς και τα δικά τους υλικά που φέρνουν μαζί τους. Χώμα, πέτρες, νερό, οργανικά, όπως ξύλα ή φύλλα, αλλά και βιομηχανικά προϊόντα, όπως μέταλλα, σύρματα, τσιμέντο, ξύλινες κατασκευές, υφάσματα, φωτογραφίες. Τα έργα αυτά έχουν τον χαρακτήρα του εφήμερου, καθώς σταδιακά απορροφώνται από τη φύση. Η μεταμόρφωση των έργων αποτυπώνεται φωτογραφικά σε όλα τα στάδια και ως άλλα έργα πλέον -ή ως μέρη από τα διασωθέντα τμήματά τους- μπορούν να ενταχθούν στη δημιουργία των καλλιτεχνών των επόμενων διοργανώσεων, χρόνια μετά!
Εφήμερη χαρακτηρίζεται η τέχνη που από την αρχή της σύλληψης και δημιουργίας της δε βάζει ως προτεραιότητα τη διατήρηση σε βάθος χρόνου του έργου τέχνης, κάτι πχ που επιθυμεί ο καλλιτέχνης για ένα εικαστικό του έργο προς πώληση. Ο εφήμερος χαρακτήρας ενός έργου, ιδιαίτερα όταν αυτό εγγράφεται στη φύση και με υλικά του άμεσου περιβάλλοντος, ορίζει μερικώς και τη στάση ζωής του δημιουργού και τον τρόπο άσκησης της τέχνης του, καθώς και κάποια στοιχεία της φόρμας του ίδιου του έργου. Ο καλλιτέχνης μπαίνει σε υπαρξιακό δίλημμα, καθώς πρέπει να ξεπεράσει το ναρκισσισμό του και να αποδεχτεί το γεγονός ότι το έργο του θα απορροφηθεί από τη φύση και δε θα γίνει το όχημα για την ‘αθανασία’ του.
Η εφήμερη τέχνη αποθανατίζεται από τη φωτογραφία, που δίνει άλλου τύπου ζωή στο εφήμερο έργο, καθώς το κοινωνεί διαχρονικά στο κοινό του και στην ιστορία. Το εφήμερο καλλιτεχνικό έργο δημιουργείται, το βλέπουμε/υπάρχει για κάποιο χρονικό διάστημα, και σύντομα, για διάφορους λόγους, φθείρεται, χάνεται, και αυτό είναι ένα αναπόσπαστο μέρος ενός κύκλου ύπαρξης, που έχει προϋπολογιστεί κατά τη δημιουργία του. Η φωτογραφία είναι ένα κατ’ ανάγκην αναπόσπαστο και υπολογίσιμο κατά τη διαδικασία παραγωγής κομμάτι, ένα απαραίτητο συμπληρωματικό μέσο για να αντιληφθούμε τον απόλυτο κύκλο δημιουργίας – φθοράς, είναι το παράπλευρο εργαλείο διάδοσης της εφήμερης τέχνης.
Εξ αιτίας του χαρακτήρα του εφήμερου που χαρακτηρίζει τα έργα τέχνης των καλλιτεχνών του εφήμερου, πχ των Christo και Jeanne- Claude, Julian Beaver και Andy Goldsworthy, η φωτογραφία παίζει έναν καθοριστικό ρόλο στην απαθανάτιση της προσωρινής παρουσίας τους, της όποιας δυναμικής τους, της ομορφιάς ή των προβληματισμών που οι συνθέσεις/ εγκαταστάσεις αποπνέουν.
Όπως είπε ο ίδιος ο Goldsworthy: “…Κάθε έργο αναπτύσσεται, επιζεί, αποσυντίθεται, μέρος ενός κύκλου τον οποίο η φωτογραφία μπορεί και μας δείχνει σε όλη του την έκταση, υπογραμμίζοντας μάλιστα και αναδεικνύοντας τη στιγμή που το έργο έχει τη μεγαλύτερη ζωντάνια…”
Το πόσο σημαντικό και αναγκαίο είναι να βλέπουμε την (αυθεντική) εφήμερη τέχνη για όση ώρα υφίσταται και στον τόπο που δημιουργήθηκε, το καταλαβαίνουμε με το που θα διανοηθούμε πως το έργο δε θα βρίσκεται εκεί και έτσι για πάντα. Μέσω της φωτογραφίας, όλα αυτά τα συντόμου παρουσίας κομμάτια/έργα μπορούν να τεκμηριωθούν και να διανεμηθούν στις επερχόμενες γενεές, όχι μόνον ως ιστορία, αλλά και ερωτηματικό για την αποστολή της τέχνης, τα μέσα της, τα ζητήματα που θέτει και τα ερωτηματικά που, ενδεχομένως, αυτή μπορεί να θέτει στους συγχρόνους και τον εαυτό της.